با نگاه به وضعیت فعلی افغانستان می شود به شهروندان آن ملت واحد خطاب کرد ؟ چی عناصر در شکل گیری ملت نقش اساسی را بازی میکند ؟ اگر هنوز ملت واحدی شکل نگرفته است چی چیزی مانع شکل آن و انسجام اقوام در افغانستان شده است ؟

به باور نگارنده ی سطور هنوز افغانستان از مرحله ی ملت شدن واحد فاصله ی زیادی دارند و برای رسیدن به آن  سنت شکنی های بزرگ و جدی را باید انجام دهند و درغیر آنصورت ادعای ملت بنام افغانستان پذیرفتن رویاها بجا ی واقعیت است .

هنوز شهروندان افغانستان که از اقوام مختلف هستند پیش ازین خود را متعلق به افغانستان بدانند محصور و قید شده در زد و بندهای قومی میدانند و افتخارات از ان قوم و قبیله بوده تا به سطح ملی و کلان کشور.

هرانچه که ملیت های ساکن در افغانستان را از ملت شدن وا داشته است همانا عدم شفافیت در امور کشور داری و جعل در هویت وتاریخ این ملیت ها بوده است . تا زمانیکه رویدادهای تاریخی در افغانستان بگونه ی که اتفاق افتاده و دقیق ثبت ونگارش نشده و همه آن را به گونه ی که اتفاق افتاده نپذیرند ، ادعای ملت سازی دروغ محض است .

کشورهای که دارای زبان ، اقوام و باورهای مختلف دینی هستند با در نظرداشت واقعات موجود جامعه شان کنار هم آمده اند و ملت واحد را تشکیل داده اند بدون اینکه کدام مشکل باهم دیگر داشته باشند . چیزیکه توانسته است این اقوام و ملیت های مختلف را کناری هم دیگر گرد بیاورند و به آن ها شور و علاقه ی ملت شدن را بدهند همانا افتخارات تاریخی و پذیرفتن همدیگر با هرگونه تاریخ و داشته های فرهنگی شان است .

در افغانستان ملت سازی ممکن است بشرط که تمام اقوام همدیگر را با درنظرداشت هرانچه دارند و داشته اند بی پذیرند و شایستگی را برهرنوع خواست دیگری ترجیح دهند واز میراثی ساختن قدرت بپرهیزند . تاریخ گذشته را با هرانچه گذشته اند بپذیرند .

یگانه راه ملت سازی همانا پذیرفتن تاریخ و پیشینه ی تاریخی ملیت های این سرزمین است بدون امتیاز طلبی ها . هرگاه خواسته باشیم که روند ملیت سازی را درافغانستان با عناصر چون دین ، فرهنگ ، زبان و سایر رسومات انجام دهیم به یقینا کامل گفته می توانم که کار بجای نمی برد ؛زیرا این مسیر به نا کجا آباد می انجامد که مساله بیگانگی از خود و داشته های فرهنگی وتاریخی ملیت ها را صدمه زذع و متاثیر می سازد . 

تا به امروز که نتوانسته ایم کنار بیایم و از ملت واحد صحبت کنیم همین مساله های تاریخی است .درتاریخ جعل صورت گرفته ، هویت اقوام نادیده گرفته شده  و هرانچه را برین سرزمین و ارد کرده ایم را انکار می کنیم و به هر قیمت ممکن که باشد قدرت را میراثی ساخته و درصدد حفظ آن می برآیم . با همچو وضعیت چطور می توانیم ادعای ملیت واحد بنام افغانستان کنیم ؟